Είναι επίκαιρο αυτές τις ημέρες, καθώς έχει σταλεί μία εισήγηση στο ΓΕΑ/ΕΓΑ, και περιέχει εισηγήσεις για την επανεξέταση της εκλογικής διαδικασίας ώστε να εκλέγονται αναλογικά περισσότεροι απόφοιτοι των Ανωτάτων Στρατιωτικών Σχολών, με λίγο πολύ τα γνωστά επιχειρήματα, ενώ σήμερα, η διαδικασία ευνοεί την εκλογή αποστράτων εξ' υπαξιωματικών καθώς πλειοψηφούν πληθυσμιακά στο σώμα των μελών της ΕΑΑΑ. Στον αντίποδα αυτής της ενέργειας, το ΔΣ του Παραρτήματος της Θεσσαλονίκης που αποτελείται στο 100% από αποστράτους Σχολών Υπαξιωματικών, επιχειρεί να αντικρούσει προς την ΕΑΑΑ τα επιχειρήματα αυτά προβάλλοντας δημοκρατικές αιτιάσεις, του δικαιώματος της πλειοψηφίας και λίγο πολύ αμφισβητώντας την αξία μίας πιο "πεφωτισμένης" ηγεσίας στην ΕΑΑΑ.
Ξεσκόνισα λίγο τις γνώσεις μου στα Πολιτικά του Αριστοτέλη, που έχει ασχοληθεί με το θέμα της συμμετοχής στην εξουσία των πλούσιων, των σοφών, των ευγενών και των πολλών και ισότιμων πολιτών και απάντησα στο Παράρτημα μου και στην ΕΑΑΑ, ως εξής:
26 Οκτ. 2017
(του Αγίου Δημητρίου του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης, Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες!)
Ξεσκόνισα λίγο τις γνώσεις μου στα Πολιτικά του Αριστοτέλη, που έχει ασχοληθεί με το θέμα της συμμετοχής στην εξουσία των πλούσιων, των σοφών, των ευγενών και των πολλών και ισότιμων πολιτών και απάντησα στο Παράρτημα μου και στην ΕΑΑΑ, ως εξής:
26 Οκτ. 2017
(του Αγίου Δημητρίου του Πολιούχου της Θεσσαλονίκης, Χρόνια Πολλά στους εορτάζοντες!)
Αγαπητοί συνάδελφοι,
δεν σκοπεύω να τοποθετηθώ σε όλα, διότι και το χρόνο μου θα χάσω και
κανεις δεν θα τα διαβάσει.
Όσον αφορά την εισήγηση σας (του Παραρτήματος μας), η ΕΑΑΑ να μην
απαντήσει στο ΓΕΑ, να σημειώσω ότι πρόκειται για ενέργεια που θα κάνει η ΓΕΑ/Β3
προς το ΥΕΘΑ, λόγω επιστολής πολιτών (των αποστράτων) κι ένεκα αυτού εκτιμώ ότι
πιέζεται διότι έχει την υποχρέωση, βάσει της διοικητικής διαδικασίας, να
ενεργήσει εντός των 60 ημερών. Συνεπώς η προτεινόμενη αδράνεια της ΕΑΑΑ, θα έχει
ως συνέπεια απλώς το ΓΕΑ να αγνοήσει την ΕΑΑΑ, ως εμπρόθεσμα ερωτηθείσα και
αδρανούσα για οποιοδήποτε λόγο (είτε ότι συμφωνεί είτε ότι αδυνατεί να
αποφασίσει). Εκτός εάν η ΓΕΑ/Β3 παραβεί τον νόμο για την διοικητική διαδικασία.
Κυρίως όμως να αναφερθώ στην "δημοκρατία" που επικαλείστε. Κάποια
στιγμή πρέπει να ενσκύψουμε και να μελετήσουμε τους σοφούς προγόνους μας. Διότι
αυτή η "καραμέλα" περί δημοκρατίας, επειδή οι πολλοί ψηφίζουμε και δικαιούμαστε
να αποφασίζουμε και λανθασμένα, ή ότι οι πολλοί κατά τεκμήριο αποφασίζουμε
ορθώς, πρέπει κάποτε να απομυθοποιηθεί. Και ποιος από την άλλη πλευρά είναι ο
ρόλος των "μορφωμένων" ή των "σοφών"; Ο Πλάτωνας για παράδειγμα στην "Πολιτεία"
του επιλέγει να διοικούν οι Σοφοί. Ή μήπως η μάζα των πολλών, ενδεχομένως και
απαίδευτων, εάν μηδενίζει την αξία των λίγων και (περισσότερο) επιμορφωμένων,
μπορεί να εθελοτυφλεί ότι πράγματι δεν υπάρχουν; Ποιος πράγματι πιστεύει ότι δεν
υπάρχουν καλύτεροι του και τα ξέρει όλα; Είτε ανήκει στη μάζα των πολλών, πολλώ
δε μάλλον εάν αισθάνεται ότι ανήκει στην κατηγοράι των σοφών (κατά το "εν οίδα
ότι ουδέν οίδα" του Σωκράτη).
Όλα αυτά βέβαια είναι ζητήματα που προβλημάτισαν
τους σοφούς προγόνους μας 2.500 χρόνια πριν και όσο κι αν μας βολεύει να
κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο μας, το μόνο που αποδεικνύουμε είναι την
ιδιοτέλεια, την ισχυρογνωμοσύνη ή και την άγνοια μας (παράδοξο για Έλληνες
Αξιωματικούς), παρά την αρετή μας. Αντιγράφω λοιπόν στο τέλος του μηνύματος μου
(με αποκοπή κι επικόλληση ή "copy paste" για τους ειδήμονες επί των
υπολογιστών) τι έγραφε ο (Μέγας) Αριστοτέλης τότε, τι δίδαξε στον Μέγα Αλέξανδρο κι έγινε η Ελλάδα Μεγάλη, ενώ
τώρα μας διαφεντεύουν οι μικροί και οι ανάξιοι των καιρών, σε όλα τα επίπεδα.
Εδώ είναι κι ο σύνδεσμος στο αρχαίο κείμενο για όσους ενδιαφέρεστε να
το διαβάσετε στο πρωτότυπο http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/anthology/content.html?t=50&m=1
Κλεινοντας, να μην θεωρηθώ δειλός, θα δηλώσω ως ελάχιστος κι εγώ την
άποψη μου για όσους ενδιαφέρεστε να την διαβάσετε. Διαφωνώ με την πρωτοβουλία
των "σοφών εκ των αποστράτων". Ο ευτελισμός της έννοιας του Αξιωματικού, με την
προαγωγή όλων δεν είναι το μόνο σύμπτωμα της παρακμής των θεσμών στη χώρα μας.
Θεωρώ προφανές ότι και οι "σοφοί εκ των αποστράτων" είμαστε ανάξιοι να
θεωρούμαστε ως τέτοιοι, όταν δίνουμε μάχες χαρακωμάτων για την διεκδίκηση της
διαχείρισης μίας ΕΑΑΑ που αποτελείται κατά πλειοψηφία από αποστράτους εξ'
υπαξιωματικών (γνωρίζω ότι ενοχλεί ο όρος όμως δεν είμαστε όλοι απόφοιτοι Σχολών
Αξιωματικών ή Υπαξιωματικών, μέλη μας είναι και μη απόφοιτοι σε ούκ
ευκαταφρόνητο πλήθος), αντί να εστιάσουμε (οι "σοφοί" επαναλαμβάνω) στα σοβαρά
και ουσιώδη προβλήματα, και στον τρόπο που μπορούμε να συμβάλουμε στην επίλυση
τους (προφανώς κάποιοι το κάνουν, όμως δυστυχώς μεμονωμένοι, κι απομονωμένοι δεν
μπορούμε να κάνουμε πρακτικά τίποτα). Θεωρώ ότι το Παράρτημα της Θεσσαλονίκης
έχει δίκιο ότι στη σημερινή δημοκρατία, με τους θεσμούς που έχουμε, όλοι είμαστε
ίσοι. Έτσι με τις εκλογές, στη δημοκρατία μας, δεν αναδεικνύονται οι άριστοι,
αλλά οι αυτοί που μας ταιριάζουν περισσότερο, οι όμοιοι μας, εφόσον στο σύνολο
των αποστράτων Αξιωματικών είναι κατά συντριπτική πλειοψηφία οι προερχόμενοι εξ'
Υπαξιωματικών το ορθό είναι οι εκπρόσωποι μας (συνολικά) να εκφράζουν αυτή την
πραγματικότητα. Πως θα μπορούσαμε εγώ ή ένας Πτέραρχος να εκφράσουμε τις ανάγκες
των εξ' υπαξιωματικών προερχομένων; (ή μήπως ένας Πτέραρχος Ιπτάμενος μπορεί να
εκφράσει τις ανάγκες των Αξκών των ΑΣΕΙ άλλων ειδικοτήτων; μόνο κατά προσέγγιση
- ειδάλως τι νόημα έχει και η προωθούμενη κατανομή των θέσεων βάσει
ειδικοτήτων). Αυτοί (οι εξ' Υπαξκών) διοικούν την ΕΑΑΑ, διότι αυτοί κατά
πλειοψηφία είμαστε οι Απόστρατοι Αξιωματικοί της ΠΑ, δηλαδή κατά πλειοψηφία εξ'
υπαξιωματικών. Άλλο ζήτημα είναι εάν ορθώς όλοι έγιναν και γίνονται Αξιωματικοί
και μετέχουν, ως εκ της ιδιότητας τους στην ΕΑΑΑ. Πλέον όμως είναι νομικά ορθό
και δεν πρέπει να ανατρέπεται με εκ των άνωθεν πραξικοπηματικές ενέργειες. Εάν
οι Αξιωματικοί των ΑΣΕΙ είμαστε άξιοι ή σοφοί, ας κάνουμε κάτι παραπάνω για την
Αεροπορία ή για την Πατρίδα, με άλλο "όχημα" κι όχι την ΕΑΑΑ, στην οποία το
ορθότερο, για να μην προκαλείται και σύγχυση στον Ελληνικό λαό, θα πρέπει και ο
Πρόεδρος της ακόμη να εκλέγεται αναλογικά και να πάψει αυτή η "γελοιότητα" (ζητώ
συγνώμη, δεν αφορά συγκεκριμένο πρόεδρο της ΕΑΑΑ, και σαφέστα όχι τον συν
Πρόεδρο) να είναι Ανώτατος Αξιωματικός και να ψάχνουν ορισμένοι να βάλουν εκεί
έναν "αχυράνθρωπο" Ανώτατο προσκείμενο τους, ώστε να τον στηρίξουν και να
προσδοκούν την στήριξη του στα θέματα τους. Ορθότερο είναι ο κάθε Πρόεδρος, σε
ένα δημοκρατικό σώμα, να έχει την πραγματική στήριξη της βάσης των μελών του, κι
εάν υπεραριθμούν οι εξ' υπαξκών απόστρατοι ας είναι ένας εξ' αυτών αγωνιστής για
τα δικαιώματα τους, μαζί σε μεγάλο βαθμό και τα δικά μας, εάν κανένας άλλος
σοφότερος δεν τους πείθει, παρά κάποιος που ως διάτοντας αστέρας θα προσκαλείται
για να τηρήσει τις μεταξύ μας ισορροπίες. Εφόσον οι πολλοί είναι οι εξ'
υπαξιωματικών, ας προκύπτει δημοκρατικά όποιος πραγματικά και ισότιμα θα
εκλέγεται ως Πρόεδρος εκπρόσωπος μας (με όποια αναλογία αυτό το "μας" εκφράζει
τον καθένα). Ίσως σε μία μελλοντική κοινωνία αποστράτων, που θα έχουμε όλοι
καλύτερη παιδεία και αυτοσυνειδησία, να εκλέγονται σε μεγαλύτερο ποσοστό οι
σοφοί και άξιοι, που εκτός από την εκπροσώπηση μας να μπορούν και να ηγηθούν και
σε κάτι καλύτερο, που όμως ακόμη δεν το αξίζουμε.
Ζητώ συγνώμη για τις σκέψεις μου από όσους ενοχλούνται, τουλάχιστο
διαβάζοντας τον Αριστοτέλη, πλέον δεν μπορείτε να του πείτε τίποτα.
Συναδελφικά
Σμήναρχος (Ε) ε.α. Ιωάννης Μανομενίδης
Εφοδιαστής (ΣΙ, mSc Cranfield), Οικονομολόγος (ΑΠΘ, MScΠαΜακ),
ΑΔΙΣΠΟ, Νομικός (ΑΠΘ)
VPN 6983510526
Υ.Γ. (ας αναρωτηθούμε σε ένα άλλο επίπεδο, τι έκαναν οι πολλοί και ποιος ήταν ο Νέστωρας που αντιμετώπισε τον Λυαίο στο στάδιο)
Μτφρ.
Β. Μοσκόβης. 1989. Αριστοτέλους Πολιτικά. Ι–ΙΙ. Αθήνα:
Νομική Βιβλιοθήκη.
Σχετικά, λοιπόν, για την ύπαρξη της πόλης μπορούμε να πούμε ότι συζητήσαμε
σωστά όλες τις απόψεις ή μερικές από αυτές. (25) Αλλά αν πρόκειται να
εξασφαλίσουμε την καλή ζωή, πρέπει να συζητήσουμε οπωσδήποτε με μεγάλη προσοχή
τα προβλήματα της εκπαίδευσης και της αρετής, όπως είπαμε και προηγουμένως. Κι
επειδή ούτε εκείνοι που είναι ίσοι σε κάτι πρέπει να θεωρούνται ίσοι σε όλα,
ούτε κι εκείνοι που είναι άνισοι σ' ένα σημείο, πρέπει να είναι άνισοι σε όλα,
όλα τα είδη των πολιτευμάτων στα οποία δεν εφαρμόζονται τα παραπάνω αποτελούν
παραποιήσεις των κανονικών. (30) Ειπώθηκε ήδη και προηγουμένως ότι όλες οι
αξιώσεις αυτών που διεκδικούν τα αξιώματα είναι δίκαιες από κάποιαν άποψη, αλλά
όχι κι από όλες τις απόψεις. Οι πλούσιοι έχουν δίκιο, γιατί κατέχουν τη
μεγαλύτερη έκταση της γης ―και η χώρα είναι κοινό αγαθό― και στις συναλλαγές
τους εμπνέουν περισσότερη εμπιστοσύνη επειδή τηρούν γενικά τις συμφωνίες τους.
Οι ελεύθεροι και ευγενείς επειδή η κοινωνική τους θέση τους φέρνει τον ένα κοντά
στον άλλο (35) (αφού θεωρούνται αξιολογότεροι πολίτες οι ευγενείς από εκείνους
που έχουν ταπεινή καταγωγή και η ευγένεια, σε όλους τους λαούς, είναι
αντικείμενο εκτιμήσεως). Άλλος λόγος επίσης είναι ότι είναι φυσικό οι απόγονοι
των καλυτέρων να είναι κι αυτοί καλύτεροι από τους άλλους, αφού η ευγενική
καταγωγή είναι οικογενειακή αρετή. Επίσης θα πούμε ότι είναι δίκαιες, κατά τη
γνώμη μας, οι αξιώσεις, εκείνων, που υποστηρίζουν ότι η αρετή πρέπει να
διεκδικήσει πολιτικά δικαιώματα, επειδή νομίζουμε ότι η δικαιοσύνη είναι
κοινωνική αρετή, κι ότι είναι ανάγκη να την ακολουθούν οι άλλες αρετές. (40)
Αλλά είναι εξ ίσου αληθινό ότι και οι πολλοί μπορούν να εγείρουν διεκδικήσεις
κατά των λίγων γιατί εκείνοι που αποτελούν την πλειοψηφία, συγκρινόμενοι στο
σύνολό τους με την μειοψηφία είναι πιο δυνατοί, πιο πλούσιοι και καλύτεροι.
[1283b] Συνεπώς, αν υποθέσουμε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην ίδια πόλη, κι εννοώ π.χ. τους ενάρετους, τους πλούσιους, τους ευγενείς κι όλο τον άλλο όγκο των πολιτών, θα εγερθεί αμφισβήτηση ποιοι πρέπει να ασκούν την εξουσία ή όχι; (5) Στο καθένα, φυσικά, από τα πολιτεύματα που αναφέραμε, το ποιος πρέπει να κυβερνήσει είναι πάνω από κάθε αμφισβήτηση (αφού αυτοί που θα ασκήσουν κάποια αρχή είναι διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο: Π.χ. ορισμένα αξιώματα ταιριάζουν στους πλούσιους, άλλα στους ενάρετους ανθρώπους και ούτω καθεξής). Αλλ' όμως πρέπει να εξετάσουμε πώς θα κανονίσουμε αυτό το ζήτημα όταν υπάρχουν στην πόλη όλες αυτές οι κατηγορίες του πληθυσμού ταυτοχρόνως. (10) Αν λ.χ. οι ενάρετοι είναι ελάχιστοι, πώς θα μοιράσουμε τ' αξιώματα; Πρέπει να εξετάσουμε το μικρό αριθμό τους συγκριτικά με το έργο που μπορούν να προσφέρουν και να δούμε αν είναι ικανοί να διοικούν την πόλη ή μήπως είναι τόσο πολλοί ώστε να σχηματίσουμε μ' αυτούς μια πόλη; Αλλά παρουσιάζεται μια δυσκολία σχετική με όσους έχουν αξιώσεις πάνω στα αξιώματα και τις τιμές της πολιτείας. (15) Θα μπορούσε να έχει κανείς τη γνώμη ότι δεν έχουν δίκιο όσοι έχουν την αξίωση να κυβερνούν επειδή είναι πλούσιοι. Το ίδιο κι εκείνοι που έχουν ευγενική καταγωγή. Γιατί είναι φανερό, ότι κάποιος που είναι πλουσιώτερος απ' όλους τους άλλους, σύμφωνα μ' αυτό το δίκαιο, θα πρέπει μόνος αυτός απ' όλους να καταλάβει την εξουσία. Το ίδιο θα ήταν δυνατόν να ισχύσει και γι' αυτόν που έχει ανώτερο βαθμό ευγενικής καταγωγής, σχετικά με όσους διεκδικούν αξιώματα σαν ελεύθεροι πολίτες. (20) Το ίδιο θα συμβεί, χωρίς αμφιβολία, στα αριστοκρατικά πολιτεύματα, που στηρίζονται στην αρετή των πολιτών. Γιατί αν κάποιος πολίτης είναι ανώτερος, απ' όλους που θεωρούνται σπουδαίοι σ' αυτό το πολίτευμα, αυτός πρέπει να κυβερνήσει σύμφωνα με το ίδιο δίκαιο. Αλλά κι αν σύμφωνα μ' αυτήν την αρχή και το πλήθος πρέπει να κατέχει την εξουσία, (25) αφού οι πολλοί είναι ισχυρότεροι από τους λίγους. Αν όμως ένας ή περισσότεροι γίνουν ισχυρότεροι από τους πολλούς, αυτοί πρέπει να κατέχουν την εξουσία κι όχι το πλήθος.
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν καθαρά ότι κανένα από τα επιχειρήματα εκείνων που έχουν την αξίωση να καταλάβουν οι ίδιοι την εξουσία κι οι άλλοι να γίνουν υπήκοοί τους, δεν είναι ορθό. (30) Γιατί σ' εκείνους που έχουν την αξίωση να είναι κυρίαρχοι του πολιτεύματος για την αρετή τους, και σ' εκείνους που έχουν την ίδια αξίωση για τα πλούτη τους, οι λαϊκές μάζες θα μπορούσαν να αντιτάξουν μια σωστή δικαιολογία: τίποτε δεν εμποδίζει κάποτε το πλήθος να είναι καλύτερο και πλουσιώτερο από τους λίγους, θεωρούμενο όχι σαν άτομα ξεχωριστά, αλλά σαν σύνολο: (35) Αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε με τον ακόλουθο τρόπο την ζητημένη απορία που διατυπώνουν μερικοί: εκφράζουν δηλ. κάποιοι την απορία αν ο νομοθέτης που θέλει να θεσπίσει τους πιο δίκαιους νόμους, πρέπει να νομοθετήσει σύμφωνα με το συμφέρον των καλύτερων ή των περισσότερων, όταν αντιμετωπίζει το παραπάνω δίλημμα. (40) Η λέξη «δίκαιο» πρέπει να σημαίνει «δίκαιο σύμφωνα με την ισότητα» και αυτό που είναι «δίκαιο σύμφωνα με την ισότητα» πρέπει ν' αποβλέπει στο κοινό συμφέρον της πόλης και το κοινό συμφέρον των πολιτών. Πραγματικά πολίτης, είναι εκείνος που κυβερνά και κυβερνιέται με τη σειρά του, [1284a] αλλά η θέση του ποικίλλει ανάλογα με κάθε πολιτικό σύστημα, αλλά στο καλύτερο από όλα είναι εκείνος που μπορεί να εκλέγει ελεύθερα να κυβερνιέται και να κυβερνά ζώντας μια ζωή σύμφωνη με την αρετή.
Όμως, αν υπάρχει ένας, ή περισσότεροι, (5) αλλά όχι αρκετοί για να συμπληρώσουν όλα τα αξιώματα της πόλης, που η ανωτερότητά τους στην αρετή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αρετή ή την πολιτική δύναμη όλων μαζί των άλλων, είτε είναι περισσότεροι είτε ένας μονάχα, δεν πρέπει να τους περιλάβουμε στους πολίτες της πόλης. Γιατί θα τους αδικήσουμε, αναγνωρίζοντάς τους δικαιώματα ίσα, (10) ενώ η αρετή και η πολιτική ικανότητά τους τους καθιστούν άνισους. [Ο μεταφραστής δε μεταφράζει τμήμα του κειμένου]. Απ' αυτό συμπεραίνουμε ότι η νομοθεσία αφορά αναγκαστικά στους ίσους και ως προς την γέννηση και την πολιτική δύναμη, ενώ για τέτοιες ανώτερες προσωπικότητες δεν υπάρχει νόμος. Αφού οι ίδιοι είναι νόμος. Και θα ήταν γελοίο να προσπαθήσει να κάμει νόμους εναντίον τους. (15) Θα μπορούσαν τότε αυτοί να δώσουν την ίδια απάντηση που, όπως λέει ο Αντισθένης, έδωσαν τα λιοντάρια στους λαγούς όταν δημηγορούσαν και απαιτούσαν να έχουν όλοι τα ίδια δικαιώματα.
[1283b] Συνεπώς, αν υποθέσουμε ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην ίδια πόλη, κι εννοώ π.χ. τους ενάρετους, τους πλούσιους, τους ευγενείς κι όλο τον άλλο όγκο των πολιτών, θα εγερθεί αμφισβήτηση ποιοι πρέπει να ασκούν την εξουσία ή όχι; (5) Στο καθένα, φυσικά, από τα πολιτεύματα που αναφέραμε, το ποιος πρέπει να κυβερνήσει είναι πάνω από κάθε αμφισβήτηση (αφού αυτοί που θα ασκήσουν κάποια αρχή είναι διαφορετικοί ο ένας από τον άλλο: Π.χ. ορισμένα αξιώματα ταιριάζουν στους πλούσιους, άλλα στους ενάρετους ανθρώπους και ούτω καθεξής). Αλλ' όμως πρέπει να εξετάσουμε πώς θα κανονίσουμε αυτό το ζήτημα όταν υπάρχουν στην πόλη όλες αυτές οι κατηγορίες του πληθυσμού ταυτοχρόνως. (10) Αν λ.χ. οι ενάρετοι είναι ελάχιστοι, πώς θα μοιράσουμε τ' αξιώματα; Πρέπει να εξετάσουμε το μικρό αριθμό τους συγκριτικά με το έργο που μπορούν να προσφέρουν και να δούμε αν είναι ικανοί να διοικούν την πόλη ή μήπως είναι τόσο πολλοί ώστε να σχηματίσουμε μ' αυτούς μια πόλη; Αλλά παρουσιάζεται μια δυσκολία σχετική με όσους έχουν αξιώσεις πάνω στα αξιώματα και τις τιμές της πολιτείας. (15) Θα μπορούσε να έχει κανείς τη γνώμη ότι δεν έχουν δίκιο όσοι έχουν την αξίωση να κυβερνούν επειδή είναι πλούσιοι. Το ίδιο κι εκείνοι που έχουν ευγενική καταγωγή. Γιατί είναι φανερό, ότι κάποιος που είναι πλουσιώτερος απ' όλους τους άλλους, σύμφωνα μ' αυτό το δίκαιο, θα πρέπει μόνος αυτός απ' όλους να καταλάβει την εξουσία. Το ίδιο θα ήταν δυνατόν να ισχύσει και γι' αυτόν που έχει ανώτερο βαθμό ευγενικής καταγωγής, σχετικά με όσους διεκδικούν αξιώματα σαν ελεύθεροι πολίτες. (20) Το ίδιο θα συμβεί, χωρίς αμφιβολία, στα αριστοκρατικά πολιτεύματα, που στηρίζονται στην αρετή των πολιτών. Γιατί αν κάποιος πολίτης είναι ανώτερος, απ' όλους που θεωρούνται σπουδαίοι σ' αυτό το πολίτευμα, αυτός πρέπει να κυβερνήσει σύμφωνα με το ίδιο δίκαιο. Αλλά κι αν σύμφωνα μ' αυτήν την αρχή και το πλήθος πρέπει να κατέχει την εξουσία, (25) αφού οι πολλοί είναι ισχυρότεροι από τους λίγους. Αν όμως ένας ή περισσότεροι γίνουν ισχυρότεροι από τους πολλούς, αυτοί πρέπει να κατέχουν την εξουσία κι όχι το πλήθος.
Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν καθαρά ότι κανένα από τα επιχειρήματα εκείνων που έχουν την αξίωση να καταλάβουν οι ίδιοι την εξουσία κι οι άλλοι να γίνουν υπήκοοί τους, δεν είναι ορθό. (30) Γιατί σ' εκείνους που έχουν την αξίωση να είναι κυρίαρχοι του πολιτεύματος για την αρετή τους, και σ' εκείνους που έχουν την ίδια αξίωση για τα πλούτη τους, οι λαϊκές μάζες θα μπορούσαν να αντιτάξουν μια σωστή δικαιολογία: τίποτε δεν εμποδίζει κάποτε το πλήθος να είναι καλύτερο και πλουσιώτερο από τους λίγους, θεωρούμενο όχι σαν άτομα ξεχωριστά, αλλά σαν σύνολο: (35) Αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε με τον ακόλουθο τρόπο την ζητημένη απορία που διατυπώνουν μερικοί: εκφράζουν δηλ. κάποιοι την απορία αν ο νομοθέτης που θέλει να θεσπίσει τους πιο δίκαιους νόμους, πρέπει να νομοθετήσει σύμφωνα με το συμφέρον των καλύτερων ή των περισσότερων, όταν αντιμετωπίζει το παραπάνω δίλημμα. (40) Η λέξη «δίκαιο» πρέπει να σημαίνει «δίκαιο σύμφωνα με την ισότητα» και αυτό που είναι «δίκαιο σύμφωνα με την ισότητα» πρέπει ν' αποβλέπει στο κοινό συμφέρον της πόλης και το κοινό συμφέρον των πολιτών. Πραγματικά πολίτης, είναι εκείνος που κυβερνά και κυβερνιέται με τη σειρά του, [1284a] αλλά η θέση του ποικίλλει ανάλογα με κάθε πολιτικό σύστημα, αλλά στο καλύτερο από όλα είναι εκείνος που μπορεί να εκλέγει ελεύθερα να κυβερνιέται και να κυβερνά ζώντας μια ζωή σύμφωνη με την αρετή.
Όμως, αν υπάρχει ένας, ή περισσότεροι, (5) αλλά όχι αρκετοί για να συμπληρώσουν όλα τα αξιώματα της πόλης, που η ανωτερότητά τους στην αρετή δεν μπορεί να συγκριθεί με την αρετή ή την πολιτική δύναμη όλων μαζί των άλλων, είτε είναι περισσότεροι είτε ένας μονάχα, δεν πρέπει να τους περιλάβουμε στους πολίτες της πόλης. Γιατί θα τους αδικήσουμε, αναγνωρίζοντάς τους δικαιώματα ίσα, (10) ενώ η αρετή και η πολιτική ικανότητά τους τους καθιστούν άνισους. [Ο μεταφραστής δε μεταφράζει τμήμα του κειμένου]. Απ' αυτό συμπεραίνουμε ότι η νομοθεσία αφορά αναγκαστικά στους ίσους και ως προς την γέννηση και την πολιτική δύναμη, ενώ για τέτοιες ανώτερες προσωπικότητες δεν υπάρχει νόμος. Αφού οι ίδιοι είναι νόμος. Και θα ήταν γελοίο να προσπαθήσει να κάμει νόμους εναντίον τους. (15) Θα μπορούσαν τότε αυτοί να δώσουν την ίδια απάντηση που, όπως λέει ο Αντισθένης, έδωσαν τα λιοντάρια στους λαγούς όταν δημηγορούσαν και απαιτούσαν να έχουν όλοι τα ίδια δικαιώματα.
